منظور از پزشكي جايگزين (انگليسي: Alternative medicin) يا درمان جايگزين، طب جايگزين يا طب مكمل، كليهٔ روشهاي درماني است كه در حيطهٔ پزشكي رسمي (مدرن) قرار نگرفته يا اثربخشي آنها اثبات نشده٬ رد شده٬ غيرقابل اثبات يا زيان بخش است. امروزه درمان هاي جايگزين به عنوان شبه علم[۱] و شيادي علمي[۲] شناخته مي شوند. انسان در درازاي تاريخ شيوه‌هاي گوناگوني براي درمان و بهداشت به‌كار برده‌است؛ از پزشكي سنتي تا هوميوپاتي، گياه‌درماني، سنگ‌درماني، آب‌درماني، فرادرماني،[۳] انرژي‌درماني، پزشكي كهن ايراني (اوستا، ابوعلي سينا، ابوريحان بيروني)، مصري و چيني و پزشكي سلولي. درمان هاي جايگزين مشخصا روشهايي هستند كه مورد تاييد دانش پزشكي قرار ندارند. آن بخش هايي از روشهاي سنتي كه قابليت اثبات علمي دارند، پيشتر به عنوان طب مدرن يا دانش پزشكي شناخته مي شوند و عنوان درمان جايگزين ندارد.
همهٔ روشهاي پزشكي جايگزين يا مكمل، در فرايند درمان، داراي بخشي غيرقابل تعريف يا حلقه‌اي گم‌شده مي‌باشند كه از ديدگاه علم قابل بررسي نيست. اين مسئله كه در اين نوع پزشكي، از بيمار چه خواسته مي‌شود، مشخص است و تأثير آن بر بيمار نيز قابل ثبت و ضبطِ دقيق علمي و قابل تكرار و تجربه است، اما بهبود از نگاه علمي قابل توجيه نيست.[۴]
متخصصان و طرفداران اين نوع از درمانگري، ضمن رد روشهاي درماني پزشكي مدرن، از روشهاي درماني سنتي و جايگزين، براي بهبود و علاج بيماري‌ها استفاده مي‌كنند. در مقابل، متخصصان پزشكي رايج نيز، روشهاي درماني سنتي و جايگزين را غيرعلمي و نوعي از شبه‌علم مي‌دانند.
منظور از پزشكي جايگزين (انگليسي: Alternative medicin) يا درمان جايگزين، طب جايگزين يا طب مكمل، كليهٔ روشهاي درماني است كه در حيطهٔ پزشكي رسمي (مدرن) قرار نگرفته يا اثربخشي آنها اثبات نشده٬ رد شده٬ غيرقابل اثبات يا زيان بخش است. امروزه درمان هاي جايگزين به عنوان شبه علم[۱] و شيادي علمي[۲] شناخته مي شوند. انسان در درازاي تاريخ شيوه‌هاي گوناگوني براي درمان و بهداشت به‌كار برده‌است؛ از پزشكي سنتي تا هوميوپاتي، گياه‌درماني، سنگ‌درماني، آب‌درماني، فرادرماني،[۳] انرژي‌درماني، پزشكي كهن ايراني (اوستا، ابوعلي سينا، ابوريحان بيروني)، مصري و چيني و پزشكي سلولي. درمان هاي جايگزين مشخصا روشهايي هستند كه مورد تاييد دانش پزشكي قرار ندارند. آن بخش هايي از روشهاي سنتي كه قابليت اثبات علمي دارند، پيشتر به عنوان طب مدرن يا دانش پزشكي شناخته مي شوند و عنوان درمان جايگزين ندارد.
همهٔ روشهاي پزشكي جايگزين يا مكمل، در فرايند درمان، داراي بخشي غيرقابل تعريف يا حلقه‌اي گم‌شده مي‌باشند كه از ديدگاه علم قابل بررسي نيست. اين مسئله كه در اين نوع پزشكي، از بيمار چه خواسته مي‌شود، مشخص است و تأثير آن بر بيمار نيز قابل ثبت و ضبطِ دقيق علمي و قابل تكرار و تجربه است، اما بهبود از نگاه علمي قابل توجيه نيست.[۴]
متخصصان و طرفداران اين نوع از درمانگري، ضمن رد روشهاي درماني پزشكي مدرن، از روشهاي درماني سنتي و جايگزين، براي بهبود و علاج بيماري‌ها استفاده مي‌كنند. در مقابل، متخصصان پزشكي رايج نيز، روشهاي درماني سنتي و جايگزين را غيرعلمي و نوعي از شبه‌علم مي‌دانند.
هومئوپاتي